De letter of de geest

Ik krijg een nieuwe buurman. Gisteren was de grote dag. Koper en verkoper zouden de akte tekenen. De verhuiswagens van beide partijen waren besteld, het beddengoed zat al in de doos. Maar dat was buiten de waard gerekend van een pennenlikkende notaris die had uitgevist dat er een oude verkaveling van 2 loten uit ’74 in de weg zat. Dat diende eerst administratief correct rechtgezet te worden. Het feit dat de drie betrokken eigendommen al meerdere keren wél zo verkocht waren zonder enig probleem, en zonder dat de partijen enig voor- of nadeel hadden aan deze correctie, deed deze eerbare notabel geen millimeter van zijn standpunt afwijken. De wet is de wet! Das Gesetz ist das Gesetz!

Ik kan mij daar erg druk in maken. Jawel, ik wind me daar mateloos over op omdat ik het gevaarlijk vind wanneer het onderscheid tussen de letter en de geest van de wet er niet meer toe lijkt te doen. Als de letter belangrijker wordt dan de geest, dan worden we het slachtoffer van de wetten die we zelf hebben geschreven. De letter duidt de vorm van een wet aan, en de geest de juiste inhoud en bedoeling. Als de letter van de wet voorrang krijgt op de geest van de wet, de gedachte erachter, ontstaat bureaucratie. 
Met onbegrip maar vooral ook andere ongewenste, soms dramatische effecten tot gevolg. Als de letter primeert, grijpt de ambtelijke molen, de vierde macht, haar kans. Wetten en regels ontstaan áltijd vanuit een filosofie of een gedachte. En die gedachte, de geest van de wet, is waar het om draait. Verlies je de geest van de wet uit het oog, dan grijpen pennenlikkers de macht, en wordt, om maar iets te noemen, creativiteit de keel dicht genepen. En iedereen weet dat ik creativiteit belangrijk vind.

Hoe dan ook, het letter/geest-conflict is lastpost waar ik vaak mee te maken krijg vermits onze ruimtelijke ordening, het speelveld van mijn gehele arbeid, niet de simpelste materie is om mee om te gaan. De praktijk leert me vaak dat, afgezien van de steeds wisselende inzichten van de regelgevers, er vrij veel ruimte is voor interpretatie van de wetgeving errond. En dat zowel door de ontwerper als door de beoordelende ambtenaar van die ontwerpen. Het moet gezegd, het zijn aan beide kanten slimme mensen dezer dagen… en ze beogen elk op hun manier de juiste doelen. Maar verdorie nog aan toe, wat kan het soms mislopen als je ze allemaal samen zet. Wanneer elke partij enkel voor zijn eigen knikkers gaat spelen gaat er, opnieuw, erg veel creativiteit, en daardoor jammer genoeg meermaals de essentie van architectuur, verloren, en dat breekt telkens weer mijn hart.