Controle- en spoelsysteem voor zwembad-, douche- en drinkwater. Zo geef je legionella geen kans

SCHELL ontwikkelt en produceert hoogwaardige kranen voor douches, wastafels en toiletten. Met het SWS-watermanagementsysteem worden alle elektronische kranen in een gebouw gekoppeld en aangestuurd, zodat ze tijdig onbemand gespoeld worden. 

Bacteriën bestaan net zolang als de mensheid, maar legionella’s kennen we nog niet zo heel lang. Het zijn bacteriën die bijna altijd in kleine hoeveelheden in water aanwezig zijn. Als de concentratie ervan beperkt blijft, is er geen vuiltje aan de lucht. Maar bij een hoge concentratie schuilt het gevaar om de hoek. Als we die bacteriën dan bijvoorbeeld bij het douchen samen met aerosol inademen, kunnen ze de zogenaamde veteranenziekte, een vorm van legionellose, veroorzaken. Dat is een ernstige longontsteking, die gekenmerkt wordt door symptomen als hoesten, spierpijn, koorts, kortademigheid en hoofdpijn. Het lijkt uiteindelijk op een gewone longontsteking, maar is moeilijker vast te stellen. Men kan de ziekte bestrijden met antibiotica. De meeste mensen met de veteranenziekte belanden in het ziekenhuis, maar genezen volledig. Eén op tien overleeft de infectie echter niet.

“In sommige gevallen sterven mensen aan deze relatief jonge zieke nog vooraleer de dokter een juiste diagnose kan stellen. Het komt er dan ook op aan om bij eventuele symptomen van longontsteking en mogelijke blootstelling aan legionella zo snel mogelijk een dokter te raadplegen. Een saunabezoek, een reisje naar het buitenland of een verblijf in het ziekenhuis gedurende de laatste twee weken: deze informatie is belangrijk voor de diagnose,” vertelt Dr. Peter Arens, de gerenommeerde hygiënespecialist en expert op het vlak van legionella, die bij SCHELL aan het hoofd staat van het productmanagement. “Uit studies blijkt dat veteranenziekte het vaakst voorkomt bij mannen en dat het aantal evenredig met de leeftijd toeneemt. Rokers, mensen met een chronische longaandoening of met een verminderde immuniteit door kanker, suikerziekte of nierfalen, of personen die bepaalde medicatie moeten nemen die de immuniteit aantast, zijn risicogroepen. Wanneer we het aantal gevallen per 100.000 inwoners in de verschillende Europese landen met elkaar vergelijken, valt op dat België zich net boven het gemiddelde bevindt, met 2,4 gevallen. Alhoewel er steeds meer technieken bestaan om de groei van de bacteriën te voorkomen, blijven de cijfers in heel Europa toenemen. Het is dan ook belangrijk om de controles in zwembaden en sportcentra, hotels en andere gebouwen nog verder op te voeren.”

In welke omstandigheden kunnen de legionellabacteriën zich vermenigvuldigen? Door de jaren heen is duidelijk geworden dat stilstaand water in leidingen, bijvoorbeeld tijdens vakantieperiodes en recent ook tijdens de lockdown door covid-19, ervoor zorgt dat de bacteriën zich in het drinkwater overmatig vermenigvuldigen. Kranen worden in die periodes onvoldoende gebruikt en ook het debiet is ontoereikend, omdat er niet genoeg water door de leidingen stroomt. Het wordt pas echt alarmerend tijdens de warmere zomermaanden. Als er dan niet genoeg gespoeld wordt, kan het koude water in de leidingen te warm worden en zo een broeihaard voor gevaarlijke bacteriën worden.

“Mensen denken dat koud water geen probleem vormt. Als dat water een beetje te warm is, maken we ons dan ook geen zorgen. Vanaf 30° C is er echter wel een verhoogd risico op legionella. In zwembaden en sportcentra krijgen we te maken met verwarmde ruimtes en maken de bezoekers doorlopend gebruik van dezelfde douches. Als deze installaties niet tijdig en grondig gespoeld worden, loopt elke gebruiker gevaar op besmetting”, gaat expert Arens verder. “We moeten ervoor zorgen dat drinkwaterinstallaties zo ontwikkeld en geïnstalleerd zijn, dat het water er niet kan blijven stilstaan. Daarvoor moeten ze wekelijks gespoeld worden. In België wordt in veel zwembaden nog gewerkt met een centrale thermostaat, maar uit hygiënisch oogpunt is dat verkeerd en bijvoorbeeld in Duitsland verboden. Het is ook aangeraden om drinkwaterleidingen niet in vloeren met vloerverwarming te integreren en de koud- en warmwaterleidingen van elkaar te scheiden. Een goede voorbereiding bij het ontwerp van gebouwen, zeker bij zwembaden, zal ertoe leiden dat koud water ook altijd koud blijft.”

Om de concentratie van bacteriën onder controle te houden, moeten alle leidingen en aftappunten om de drie dagen volledig gespoeld worden. Het is ook beter om de verschillende armaturen tegelijk te spoelen, want dan is de volumestroom in de leidingen en systemen ook hoger. Hoe frequenter dat gebeurt, hoe efficiënter we bacteriën kunnen verminderen. In zwembaden en sportcentra is dat normaal een intensieve job, die veel personeel vereist. SCHELL ontwikkelt en produceert geautomatiseerde armaturen voor wastafels, douches en toiletten, die ideaal geschikt zijn voor toepassing in dergelijke toepassingen, waar veelvuldig gebruik en een intensieve werking vereist zijn. 

“We werken uitsluitend met materialen die voor drinkwater geschikt zijn en de kwaliteit van het water niet aantasten. Onze infrarood-gestuurde kranen hebben gladde, afgeronde randen en oppervlakken die gemakkelijk te reinigen zijn en waaraan bacteriën en vuil zich amper kunnen hechten. Thermische desinfectie zorgt voor het ontsmetten van het hele systeem, met inbegrip van alle afnamekranen. Dit is echter niet goedkoop, want je moet voldoende water op een hoge temperatuur brengen en alles moet manueel uitgevoerd worden, wat hogere personeelskosten met zich meebrengt. Om te beletten dat er water in de leidingen blijft stilstaan en er ziektekiemen kunnen ontstaan, worden onze elektronisch gestuurde kranen 24 uur na het laatste gebruik gedurende ca. dertig seconden gespoeld. Op deze manier wordt er tot aan de staalbreker of hoofddouche gespoeld en wordt dus het water in het volledige leidingtraject ververst. Voor kleinere installaties kan eventueel een bluetooth module geïntegreerd worden, die meerdere programmeringsmogelijkheden biedt en de gebruiker toelaat om een logboek per kraan bij te houden,” legt Dirk Vanden Breede, managing director SCHELL Belgium, uit. “Legionella wil je liever voorkomen dan genezen, want dan moet je faciliteit dicht en moet alles chemisch of thermisch gereinigd worden. Daarom is het verstandig om de menselijke activiteit te beperken en het systeem regelmatig zelf voor de waterverversing te laten zorgen. Met het SWS-watermanagementsysteem van SCHELL kunnen alle elektronische kranen in een gebouw gekoppeld en centraal aangestuurd worden. Op die manier kunnen stagnatiespoelingen geprogrammeerd worden en houdt het systeem een logboek voor het preventieplan bij. Alle verbonden aftappunten kunnen gelijktijdig en/of in groepen geopend worden, om voldoende doorstroming te creëren. Legionella’s en andere bacteriën krijgen dan geen kans.”